«به پوشین»
یار اولین من، یار بهترین من!
سجده بردم روزگاران را
آن زمان که غرقه بود از برف غم ماوای مطرودم
و صدای زنگ تو در آن طنین انداخت.
می برم سجده نزه صورتگر تقدیر را
بادا صدای من به روح تو
ببخشد اندکی آرام؛
بادا که محبسگاه تاریکت
برافروزد به نور روزهای روشن تحصیل.
ایوان پوشین از جایگاه ویژه ای در میان دوستان پوشکین برخوردار بود. هر دوی آن ها که در دوران تحصیل در دبیرستان با هم آشنا شده بودند، به ادبیات عشق می ورزیدند و دیدگاه های یکسانی نسبت به زندگی و جهان پیرامون داشتند. در جوانی حتی بر سر سرودن شعر درباره موضوعی مشخص در مدت زمان کمتر و با کیفیت بهتر با هم رقابت می کردند.
پوشین یکی از نخستین کسانی بود، که در قیام دکابریست ها شرکت کرد و پس از سرکوب آن به حبس ابد با اعمال شاقه در اردوگاه های کار اجباری محکوم شد. او آخرین بار در زمستان 1825 درست یک روز پیش از قیام در ملک میخایلف، محل تبعید پوشکین با وی دیدار کرد. این دیدار اگرچه کوتاه بود، اما بعدها با سرکوب وحشیانه قیام و محبوس شدن یار قدیمی در جزیره چیتین تاثیر بسیاری بر پوشکین گذاشت. پوشین در ملاقات خود هیچ سخنی از عزمش برای شرکت در طرح مخفی سوء قصد علیه نیکلای اول به میان نیاورده بود.
پوشکین روز قبل از نخستین سالگرد قیام دکابریست ها این شعر را برای «یار بهترین» خود سرود، که چند سال بعد توسط همسر یکی از دکابریست ها به نام«نیکیتا موراویف» به دست وی رسید. او در این شعر از آخرین ملاقاتشان می گوید و اینکه «سجده برده روزگاران را» وقتی که پوشین در اوج تنهایی و نومیدی به سراغش آمده و او را از دریای پرتلاطم اندوه نجات داده است. به همین علت وقتی پوشین در وضعیت مشابهی قرار می گیرد، شاعر وظیفه خود می داند برای آرامش بخشیدن به وی این شعر را به دستش برساند و در آن اعتراف می کند، که «می برم سجده نزه صورتگر تقدیر را». با این جمله او می خواهد تاکید کند، که نه تنها از سرنوشت دوست خود نگران نیست، بلکه ایمان دارد، که ایثار وی در راه کشورش بیهوده نبوده و آیندگان ارزش این حرکت را به خوبی درک خواهند کرد. در این زمان شاعر می دانست، که پوشین پس از شکست قیام از فرار به خارج از مرزهای روسیه امتناع ورزیده و در خانه اش در پترزبورگ دستگیر شده است. او امیدوار بود که صدایش به پوشین آرامش ببخشد و محبسگاه تاریکش «برافروزد به نور روزهای روشن تحصیل». پوشین بعدها در خاطرات خود نوشت: «صدای پوشکین شادی را به من بخشید». پوشکین بارها سعی کرد، دربار را متقاعد سازد تا مجازات حبس ابد پوشین را تخفیف دهند. اما سوء قصد به جان نیکلای اول در روز تاج گذاری مانع از بخشش دکابریست ها شد. سرانجام ایوان پوشین پس از حدود 30 سال به پترزبورگ بازگشت، بر مزار شاعر حاضر شد و به او که در سخت ترین روزها از خاطرش نبرده بود، ادای احترام کرد.
.
.
منتشــر شده در: « نشریه ادبی بال » شماره 3 (فروردین 1402)
39 صفحه - 3.7 مگابایت
